Transplantologia w Polsce - podstawowe informacje
26 października w Polsce jak i za granicą obchodzony jest Światowy Dzień Donacji i Transplantologii. Celem obchodów jest zwrócenie uwagi na problemy współczesnej transplantologii i zachęcenie społeczeństwa do pozytywnych opinii na temat idei przeszczepiania narządów.
„Przeszczepienie (transplantacja) ma na celu przywrócenie niektórych funkcji ciała ludzkiego przez przeniesienie narządu, tkanki lub komórek od dawcy do ciała biorcy. Dawcą może być osoba żywa (np. dawca nerki, szpiku kostnego) lub zmarła (narządy, tkanki).” (Źródło cytatu: https://zgodanazycie.pl/transplantologia/)
Przeszczep (przeszczepiany narząd) można sklasyfikować ze względu na rodzaj przeszczepianych komórek, tkanek lub narządów. Wyróżniamy
Krótki rys historyczny
Historia medycyny transplantacyjnej zaczęła się w Polsce w 1965 roku. Wówczas podjęto próbę przeszczepienia nerki. Pierwsza udana transplantacja nerki od dawcy zmarłego miała miejsce w 1966roku. Stopniowo zaczęły się próby przeszczepiania innych narządów. Jedną ze słynniejszych historii była udana transplantacja serca (1985rok) przeprowadzona przez zespół prowadzony przez docenta Zbigniewa Religę. Pierwsza i zarazem udana transplantacja allogeniczna szpiku(przeszczepienie komórek od innej osoby spokrewnionej bądź nie) miała miejsce w 1984 roku. Dokonał tego Jędrzejczak wraz z zespołem. Do końca 2019 roku przeszczepiono w Polsce łącznie ponad 34 tys. narządów.
Prawo transplantacyjne
Za koordynowanie transplantacji w Polsce odpowiada Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant”.Instytucja ta prowadzi również:
Aktem prawnym regulującym zasady transplantologii w Polsce jest Ustawa z dnia 1 lipca 2005 roku o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Zgodnie z nią przeszczepiany narząd może pochodzić o osoby zmarłej lub żyjącej.
Żywi dawcy mogą ofiarować nerkę, komórki krwiotwórcze oraz fragment wątroby. Prawo zezwala na pobranie narządu (np. nerki) od osoby żyjącej jeśli jest ona spokrewniona z biorcą w linii prostej lub jest jej małżonkiem lub partnerem życiowym. W innych przypadkach musi być zgoda sądu. W odniesieniu do pobrania szpiku lub innych regenerujących się komórek lub tkanek, pobranie może nastąpić również na rzecz innej osoby niespokrewnionej.
Za pobrane od dawcy komórki, tkanki lub narządy nie można przyjmować żadnych zapłat, korzyści majątkowych czy osobistych. Nawet sam fakt próby sprzedaży swojego narządu np. poprzez ogłoszenie tego zamiaru w Internecie jest przestępstwem. Nieważne jest czy takie ogłoszenie było dla faktycznych celów zarobkowych czy dla żartu. Zgodnie z ustawą transplantacyjną: „Kto rozpowszechnia ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub o pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu komórki, tkanki lub narządu w celu ich przeszczepienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do roku.”
Jeśli chodzi o dawcę zmarłego to istnieje w Polsce tzw. „domniemanie zgody” oznacza to, że zgodnie z ustawą jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów (CRS)komórki, tkanki i narządy mogą od niej zostać pobrane po śmierci. Pytanie o zgodę rodzinę zmarłego jest tylko i wyłącznie dyktowane względami etycznymi bo faktyczna zgoda krewnych nie jest potrzebna do przeprowadzenia procedury. W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu sprzeciw może wyrazić również ten małoletni. Sprzeciw w CRS może być anulowany w dowolnej chwili.
Dawcą zmarłym może więc zostać osoba która:
Mimo obowiązujących przepisów prawa warto jest poinformować swoich najbliższych o swojej woli zostanie dawcą po śmierci. Ułatwi to zaakceptowanie decyzji przez rodzinę i ewentualne nieblokowanie przez nich procedury transplantacyjnej. Narzędziem, które może to ułatwić jest tzw. oświadczenie woli. Można je pobrać na stronie Poltransplantu (link w Źródłach, pozycja nr 5).
Potencjalny dawca szpiku - bazy danych.
Dawcą szpiku może zostać każda zdrowa osoba w wieku od 18 do 50 lat, o ogólnie dobrym stanie zdrowia tj. nie obciążona chorobami genetycznymi, dziedzicznymi, przewlekłymi.
W Polsce istnieją dwie bazy danych zrzeszające potencjalnych dawców szpiku:
Fundacja DKMS jest fundacją działającą w Polsce od 2008 roku, która jak na chwilę obecną zrzesza ponad 1 800 000potencjalnych dawców komórek krwiotwórczych. Rejestracja do tej bazy następuje poprzez wypełnienia ankiety online dostępnej na stronie https://www.dkms.pl/dzialaj/zostan-dawca i zamówienie pakietu rejestracyjnego, w skład którego wchodzi m.in. wymazówka do samodzielnego pobrania wymazu z wewnętrznej części policzka, który następnie jest odsyłany do bazy DKMS. Tworzone są także Dni Dawcy Szpiku, na których następuje rejestracja potencjalnych dawców.
Jest toorganizacja zrzeszająca potencjalnych dawców komórek macierzystych działająca na terenie Polski. Należy do Światowej Bazy Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (BMDW- Bone Marrow Donors Worldwide). Powstała 1 lipca 2005 roku. W chwili obecnej zrzesza
2 090690 potencjalnych dawców (dane na dzień 30.09.2022r.).
Duży udział w pozyskiwaniu potencjalnych dawców komórek krwiotwórczych mają Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, które dzięki decyzji Ministra Zdrowia zostały Ośrodkami Dawców Szpiku. Potencjalny dawca musi się zgłosić do takiego ośrodka, gdzie zostanie mu pobrana krew i przy braku przeciwwskazań nastąpi rejestracja w bazie.
.jpg){kind=spacer}
Źródło: https://www.szpik.info/
Jakie są Państwa opinie na temat transplanatcji? Czy w razie takiej potrzeby zostalibyście dawcą żywym? Czy Waszą wolą jest oddanie narządów do przeszczepienia po Waszej śmierci? Czy jesteście zarejestrowani jako potencjalni dawcy szpiku kostnego? Czekamy na dyskusję pod artykułem.
Źródła:
Artykuł przygotowała: Agnieszka Szymańska
Absolwentka studiów licencjackich na kierunku pielęgniarstwo na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz studiów magisterskich na WSEiI w Lublinie. Specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa internistycznego. Pielęgniarka na oddziale hematologicznym w Zamojskim Szpitalu Niepublicznym. Prywatnie szczęśliwa mężatka i mama trójki dzieci.
